یک فروند هواپیمای P-3AM نیروی هوایی برزیل


آشنایی کلی

هواپیمای P-3 اوریون (شکارچی ، صیاد) یک هواپیمای گشت دریایی و ضد زیر دریایی چهار موتوره و بزرگ ساخت شرکت آمریکایی لاکهید است که در دهه 1960 میلادی توسعه یافته است.شرکت سازنده از هواپیمای تجاری لاکهید L-188 به عنوان پایه این هواپیما استفاده کرده اما به راحتی می توان این هواپیما را با بوم تحتانی تعبیه شده برای شناسایی زیردریایی ها از نمونه تجاری متمایز کرد.در طول این 50 سال که از خدمت اورویون می گذرد ، ارتقاهای فراوانی بر روی سیستم های الکترونیکی ، شناسایی و نظارتی این هواپیما انجام شده و هنوز نیز کشورهای زیادی از آن برای واپایش (کنترل) آب های ساحلی و آزاد نزدیک به خود استفاده می کنند.از جنگ هایی که این هواپیما در آن شرکت داشته می توان به جنگ ویتنام ، جنگ ایران و عراق و جنگ های اول و دوم خلیج فارس اشاره کرد.


توسعه

در آگوست 1957 ، نیروی دریایی ایالات متحده خواستار یک هواپیمای گشت و نظارت دریایی پیشرفته برای جایگزینی با هواپیماهای لاکهید P2V نپتون و مارتین P5M بود.شرکت لاکهید پیشنهاد نمونه ای از هواپیمای گشت دریایی را بر اساس هواپیمای مسافربری L-188 الکترا تسلیم مقامات نیروی دریایی کرد.مدتی بعد ، این طرح پذیرفته شد و در ماه مه همان سال قرارداد توسعه و تحقیقات اولیه مابین طرفین امضاء شد.در 19 آگوست 1958 ، اولین نمونه که با کد YP-3A مشخص شده بود ، نخستین پرواز خود را با موفقیت به انجام رساند.این نمونه آزمایشی دارای تغییرات فراوانی در بدنه ، بالها ، دم ، دماغه ، افزوده شدن جایگاه های حمل تسلیحات نسبت به هواپیمای ال-188 الکترا بود.

در آوریل 1961 ، اولین نمونه تولید شده با نام P3V-1 به گردان هشتم گشت دریایی و گردان چهل و چهارم گشت دریایی واقع در مریلند تحویل داده شده و در آگوست 1962 ، عملیاتی شد.در ابتدا رنگ تمامی هواپیماهای تولید شده ترکیبی از آبی و سفید براق بود ولی در اواسط دهه 1960 تا اوایل دهه 1990 این رنگ به خاکستری و سفید براق و در آخر به خاکستری یکدست تغییر یافت.این تغییرات اثری بر روی نوشته بزرگ حک شده بر روی دم که نشان از یگان خدمتی هواپیما دارد ، نداشت.




پرواز نخستین نمونه آزمایشی که در واقع یک هواپیمای L-188 تغییر داده شده بود


در بین فوریه 1959 تا مارس 1960 ، سه فروند هواپیمای L-188 سقوط کرد.بلافاصله از خلبانان این هواپیماها خواسته شد که سرعت خود را در حالت عادی نگه داشته و از ماکزیمم تعیین شده عبور نکنند.پس از بررسی این حوادث و یافتن دلیل آن ، شرکت لاکهید مارتین هواپیماهای L-188 و P-3 اوریون را شامل یک سری اصلاحات و تقویت ها در بالها و بدنه دانست و با هزینه خود آنها را انجام داد.اما با ورود هواپیماهای مسافربری موتور جت ، هواپیماهای توربوپراپ جایگزین جت ها شده و بازار غیر نظامی خود را از دست دادند.اما این هواپیما تا 50 سال پس از آغاز تولید نیز به دلیل استفاده از موتورهای توربوپراپ که مصرف سوخت کمتری داشتند ، در خدمت ارتش های جهان باقی ماند.در سال 2008 ، شرکت لاکهید مارتین خط تولید جدید این هواپیما را که هواپیمای اوریون را با قطعات و طراحی جدید تولید می کرد ، باز گشایی کرد.

در سال 1990 ، نیروی دریایی آمریکا تلاش کرد تا با نصب موتورهای توربوفن هواپیمای بوئینگ 757 بر روی یک P-3 اوریون آن را بهینه سازی کرده و با نام P-7 وارد خدمت کند ؛ مدتی بعد این پروژه لغو شد.در پروژه دیگری ، شرکت لاکهید مارتین پیشنهاد ساخت نمونه ای پیشرفته از اوریون را با نام « شکارچی پیشرفته » ارائه کرد که در مقابل هواپیمای P-8 پوسایدون شکست خورد.

در مجموع ، تا سال 2012 تعداد 734 فروند هواپیمای P-3 در مدتی حدود 50 سال تولید شده که از این نظر ، اوریون با هواپیمایی مثل B-52 استراتوسفر قابل مقایسه است. قرار است در سال 2013 ، روند جایگزینی هواپیمای گشت و نظارت دریایی پیشرفته P-8A با هواپیمای اوریون آغاز شود.



یک فروند هواپیمای P-3W نیروی هوایی هلند


تسلیحات

این هواپیما می تواند در مخازن داخلی و آویزگاه های خارجی خود به میزان 2 هزار پوند انواع تسلیحات مانند اژدر ، بمب های غیر هدایت شونده ، موشک های ضد کشتی ، بمب تاکتیکی هسته ای B57 و راکت اندازهای غیر هدایت شونده را حمل کند.از جمله تسلیحاتی که در صورت درخواست کاربر می توان بر روی اوریون نصب کرد ، می توان به اژدرهای مارک 50 ، مارک 46 ، موشک هوا به زمین AGM-65 ماوریک ، موشک ضد کشتی AGM-84 هارپون ، موشک AGM-84E SLAM ، راکت های 127 میلیمتری زانی و بمب های سری مارک 80 اشاره کرد.

همچنین امکان حمل مین های دریایی مارک 25 ، مارک 39 ، مارک 55 ، مارک 56 ، مارک 60 و مارک 65 نیز به منظور استفاده در ماموریت هایی همچون بستن تنگه ها ، آبراه ها و ناتوان سازی نیروی دریایی دشمن وجود دارد.

هواپیمای P-3 نیروی دریایی ایالات متحده توانایی حمل موشک های ضد کشتی AGM-84 هارپون را داشته و علاوه بر آن به چند سنسور تصویرساز حرارتی و CCD مجهز شده اند.در جنگ یوگسلاوی ، نیروی دریایی آمریکا هواپیماهای P-3C اوریون خود را که به موشک های AGM-84 هارپون مسلح بودند ، به منطقه نبرد اعزام کرد.

در فوریه 2004 ، شرکت بوئینگ 59 فروند از هواپیمای P-3C نیروی دریایی آمریکا را اصلاح و قابلیت حمل موشک پیشرفته و نیرومند AGM-84 SLAM-ER را به آن ها افزود.




یک فروند هواپیمای P-3C در حال شلیک موشک AGM-65 ماوریک


سامانه های ضد زیر دریایی

سیستم های ضد زیردریایی این هواپیما شامل سیستم گیرنده AN/ARR-78 ساخت هازتلاین ، سیستم ضبط و تحلیل فرکانس های AQA-7 و سیستم ضبط نوار سونار AQH-4 می شود.همچنین حسگرهای این هواپیما شامل یک آشکار ساز امواج مغناطیسی ASQ-81 و سامانه ASA-65 می باشد.سیستم نظارت الکترونیکی هوابرد ALQ-78 نیز در زیر بالهای هواپیما نصب می شود ؛ این سیستم به صورت خودکار به جستجوی سیگنال ها پرداخته و شناسایی سیگنال سونار زیردریایی ها را نخستین هدف خود می داند ؛ پس از شناسایی ، سیستم به تجزیه و تحلیل سیگنال و شناسایی منبع آن می پردازد.این سامانه توسط لاکهید مارتین ساخته شده و تحت لیسانس توسط شرکت میتسوبیشی ژاپن نیز تولید می شود.



شکارچی ماهر ، در کمین زیردریایی ها !


تاریخچه رزمی

ایالات متحده: در طی جنگ سرد ، ماموریت اصلی هواپیماهای P-3 اوریون رهگیری موشک های بالستیک و زیردریایی های واکنش سریع نیروی دریایی شوروی بود و در صورت وقوع جنگ ماموریت نابود سازی آن ها را داشت.در اوج جنگ سرد ، آمریکا تعداد 24 گردان هواپیمای P-3 در اختیار داشت که به صورت مستمر در حالت گشت زنی و شناسایی تحرکات نیروهای شوروی و کشورهای متحد آن بودند.گاهی اوقات ، گشت زنی و ماموریت های شناسایی این هواپیماها باعث برخورد و اختلافاتی میان دو بلوک شرق و غرب می شد.به عنوان مثال ، در 1 آوریل 2001 ، یک فروند هواپیمای نظارت الکترونیک EP-3E و جنگنده رهگیر J-8II نیروی هوایی چین - که بعدها به حادثه جزیره هاینان معروف شد - باعث بروز اختلافات جدی بین آمریکا و چین شد.تاکنون ، بیش از 40 ماموریت با طول حدود 12 ساعت و در ارتفاع تنها 200 پا (61 متر) توسط این هواپیما انجام شده که یک رکورد بسیار عالی از جهت ایمنی و اطمینان پذیری آن به شمار می رود.همچنان نیروی دریایی آمریکا بزرگترین کاربر این هواپیما بوده و 12 اسکادران فعال و 2 اسکادران رزرو از P-3 در اختیار دارد که وظیفه گشت زنی و نظارت الکترونیک را در مناطقی چون واشنگتن ، هاوایی و فلوریدا را بر عهده دارند.

- درگیری های کوبا: در اکتبر 1962 ، هواپیماهای P-3A نیروی دریایی آمریکا به صورت گسترده ای بر فراز مرزهای کوبا پرواز کرده و به شناسایی و جمع آوری اطلاعات پرداختند.این اولین تجربه اوریون پس از ورود به خدمت نیروی دریایی بود.

- جنگ ویتنام: در سال 1964 ، هواپیماهای P-3 به خط مقدم نبرد با ویت کنگ ها فرستاده شدند.این هواپیماها که از پایگاه های خود در ویتنام یا فیلیپین به پرواز در می آمدند ، ماموریت داشتند از ورود مواد و تجهیزات به ویتنام از راه دریا جلوگیری کنند ؛ اگرچه از این هواپیما برای کنترل مرزهای زمینی نیز استفاده می شد.در یکی از این ماموریت ها ، یک فروند اوریون به وسیله توپخانه کالیبر پایین مورد اصابت قرار گرفت و ماموریت آن ناتمام ماند.طبق برخی اطلاعات تایید نشده ، یک فروند دیگر در هنگام کنترل مرزهای زمینی به وسیله یک میگ نیروی هوایی ویتنام و با استفاده از موشک های زانی سرنگون شده است.در آوریل 1968 ، یک فروند هواپیمای P-3B گردان بیست و ششم گشت دریایی بر فراز خلیج تایلند به وسیله توپ ضد هوایی مورد اصابت قرار گرفت و همه خدمه آن کشته شدند.دو ماه پیش از این حادثه ، یک فروند اوریون دیگر نیز در همان منطقه سقوط و خدمه آن کشته شدند.دلیل اصلی این حوادث ، پرواز اوریون در ارتفاع پایین عنوان شده که باعث می شود هواپیما به راحتی در تیررس توپ های ضد هوایی قرار بگیرد.




عملیات همروی ناوگان دریایی به وسیله دو فروند اوریون آمریکایی و ژاپنی


- جنگ اول و دوم خلیج فارس: در دوم آگوست 1990 ، ارتش عراق به کویت حمله کرد و آماده یورش به عربستان سعودی شد.تنها در عرض 48 ساعت ، هواپیماهای P-3C اوریون نیروی دریایی آمریکا وارد منطقه شد.در چند ساعت اولیه ، این هواپیماها تعداد زیادی قایق و ناوچه گشتی عراق را که در حال حرکت از بصره و بند ام القصر به سوی آبهای ایران بودند ، شناسایی کردند.بلافاصله به گردان های عملیاتی اطلاع داده شد و اینگونه 11 فروند قایق گشت زنی منهدم و تعدادی آسیب جدی دیدند.در طی عملیات توفان صحرا ، یک فروند P-3C با استفاده از حسگرهای مادون قرمز خود ، یک شناور عراقی را که خود را به شکل شناورهای مصری در آورده بود ، شناسایی کرد.در 7 ژانویه 1991 ، هواپیماهای اوریون مستقر در منطقه به رادار با روزنه دید مصنوعی APS-137 مجهز شده و توانستند 55 فروند از مجموع 108 فروند شناور عراقی را مورد هدف قرار دهند.این هواپیما تا آخرین روزهای حضور نیروهای آمریکایی در عراق به نظارت و شناسایی در دریا و زمین مشغول بود و در صورت مشاهده تحرکات مشکوک ، نیروهای سپاه تفنگداران دریایی را در جریان قرار می داد.

- جنگ افغانستان: با ارتقاهایی که بر روی حسگرها و سیستم های تسلیحاتی این هواپیما صورت گرفت ، کارایی آن در ماموریت های گشت زمینی به صورت چشمگیری افزایش یافت.از این رو ، نیروی دریایی آمریکا از اوریون برای ماموریت های گشت زنی و شناسایی تحرکات نیروهای شبه نظامی در افغانستان استفاده کرد.همچنین ، نیروی هوایی استرالیا نیز در طول 7 سال حضور خود در افغانستان به صورت گسترده ای از این هواپیما استفاده کرد.

- جنگ لیبی: در سال 2011 ، چند فروند از هواپیماهای P-3C نیروی هوایی ایالات متحده و دو فروند هواپیمای CP-140 نیروی هوایی کانادا در برقراری منطقه پرواز ممنوع بر فراز خاک لیبی مشارکت داشتند.در 28 مارس 2011 ، هواپیماهای P-3C در قالب پشتیبانی از عملیات « طلوع ادیسه » به یگان های گارد ساحلی لیبی در بندر مصراته حمله کرده و یک تیر موشک AGM-65 ماوریک شلیک کردند که تعدادی از شناورهای این یگان منهدم شد.

ایران: در سال 1973 ، نیروی هوایی شاهنشاهی ایران تعداد 6 فروند هواپیمای P-3F (نمونه مشتق شده از P-3C) را به شرکت لاکهید مارتین سفارش داد.این هواپیماها در پایگاه های هوایی هفتم شکاری شیراز و نهم شکاری بندر عباس مستقر شدند.پیش از انقلاب ، پروژه ای به منظور یکپارچه سازی موشک هارپون با این هواپیما وجود داشت که نیمه کاره رها شد.نیروی هوایی ایران از این هواپیماها به صورت گسترده ای در طول جنگ با عراق استفاده کرد و به گشت زنی و شناسایی شناورهای عبوری از دریای عمان ، تنگه هرمز و خلیج فارس پرداخت.هیچ یک از این هواپیماها مورد اصابت قرار نگرفت ولی یک فروند از آن به هنگام برخاست واژگون و خدمه آن کشته شدند.هم اکنون نیروی هوایی ایران این هواپیماها را بروز رسانی کرده - اطلاعاتی از جزئیات این بروز رسانی ها در دست نیست - و از 5 فروند هواپیمای باقی مانده به صورت عملیاتی برای واپایش (کنترل) مرزهای دریایی خود استفاده می کند.




اسکورت یک فروند P-3F اوریون ایرانی به وسیله تامکت آمریکایی


اسپانیا: در سال 2008 ، نیروی هوایی اسپانیا برای کمک به جلوگیری از گسترش دزدی دریایی ، تعدادی از اوریون های خود را در نزدیکی سومالی مستقر کرد.در 29 اکتبر 2008 ، یک فروند P-3 اسپانیایی در حال گشت زنی در خلیج عدن بود که یک پیام درخواست کمک از یک نفتکش دریافت کرد.در واکنش ، این هواپیما سه بار از روی قایق های دزدان دریایی عبور کرده و با پرتاب بمب های دود زا توانست آنها را فراری دهد.در 29 مارس 2009 ، همان هواپیما به یاری یک نفتکش آلمانی شتافت و توانستند با کمک دیگر نیروهای حاضر دزدان دریایی را دستگیر کنند.

ماموریت خدمه

ماموریت و تعداد خدمه این هواپیما با توجه به کشور کاربر متفاوت است اما در نیروی دریایی آمریکا این هواپیما دارای 12 خدمه بود که از سال 2000 با حذف خدمه مهمات و تسلیحات به 11 نفر کاهش یافت.

افسران
  1. فرمانده (خلبان اول)
  2. خلبان دوم
  3. خلبان سوم

دو افسر پروازی نیروی دریایی

  1. هماهنگ کننده
  2. ناوبر / مخابرات

نکته: تنها یک ناوبر در هواپیمای P-3C وجود دارد و در نمونه های P-3A و P-3B علاوه یک ناوبر و یک سرباز وظیفه مسئول رادیوی هوابرد نیز مستقر است.

سربازان وظیفه

  1. دو مهندس پرواز وظیفه
  2. سه کاربر وظیفه حسگرها و رادار
  3. یک تکنسین پرواز وظیفه
  4. یک کاربر تسلیحات وظیفه

نکته: این افراد تحت فرمان خلبان اول یا افسر هماهنگ کننده عمل می کنند.




خدمه زمینی در حال تعویض چرخ ارابه فرود سمت چپ هواپیما هستند

پیشرانه

هواپیمای P-3 اوریون نیروی پیشرانه خود را از چهار موتور توربوپراپ آلیسون T56-A-14 با قدرت 4,600 اسب بخار می گیرد.هر یک از این موتورها به یک ملخ چهار پره 54H60-77 با قطر 4.11 متر ساخت کمپانی همیلتون استاندارد مجهز است.سوخت موتورها توسط 5 مخزن بزرگ سوخت (یکی در بدنه و چهار تا در بالها) که در مجموع 34,800 لیتر سوخت در خود جای می دهند ، تامین می شود.

پرواز با موتورخاموش: در ماموریت های طولانی و خسته کننده که گاه با حمل بار و نیروی اضافی و گشت زنی در مناطق خطرناک نیز همراه می شود ، نیاز است تا مصرف سوخت هر چه بیشتر کاهش یابد.برای این منظور ، خلبان می تواند در حالت ایستا یک موتور (معمولا موتور اول در بال چپ) هواپیما را خاموش کرده تا مصرف سوخت کمتر شود.برخی ماموریت های این هواپیما چیزی حدود یک شبانه روز (24 ساعت) طول می کشد که به دلیل فضای کابین و درون هواپیما ، بسیار خسته کننده بوده و خدمه پروازی فشارهای جسمی و روحی زیادی متحمل می شوند.البته کمتر پیش می آید که چنین پروازهای طولانی و خسته کننده ای به وجود بیاید ؛ زیرا چنین پرواز طولانی سبب افزایش شدید استهلاک هواپیما شده و همینطور باعث کاهش توانایی خدمه پروازی می شود.




ملخ چهار پره موتور توربوپراپ آلیسون T56-A-14

نمونه ها

نمونه هواشناسی (WP-3D): دو فروند هواپیمای P-3C اوریون به این نمونه که وظیفه آن پایش هوا می باشد ، تغییر یافته اند.

نمونه جاسوسی الکترونیک(EP-3E) آریس: ده فروند P-3A و دو فروند P-3B به این نمونه که وظیفه آن جاسوسی و نظارت الکترونیک است ، تغییر یافته اند.

نمونه جاسوسی الکترونیک (EP-3E) آریس II: دوازده فروند هواپیمای P-3C به این نمونه تبدیل شده اند.

نمونه ایرانی (P-3F): نمونه ای تغییر یافته از P-3C.این نمونه تنها به وسیله نیروی هوایی ارتش ایران به کار گرفته شد.

نمونه بروز رسانی شده (P-3C): نمونه بروز رسانی شده از نظر سیستم های الکترونیکی و تسلیحاتی که در سال 1969 وارد خدمت شد.

نمونه بروز رسانی شده استرالیایی (AP-3C): همه هواپیماهای P-3C و P-3W نیروی هوایی استرالیا بروز رسانی شده و به سیستم ماموریتی جدید L-3 ، رادار سار / آیسار و سیستم پردازنده صوتی GD-Canada مجهز شده اند.

نمونه کانادایی (CP-140) آئورا: این نمونه بر اساس بدنه P-3C ساخته شده اما دارای سیستم های شناسایی ، ضد زیردریایی و جنگ الکترونیک بروزتر و با برد بیشتر است.از این نمونه 18 فروند تولید شده است.

نمونه آموزشی (CP-140A): سه فروند اوریون نیروی هوایی کانادا که از آن برای آموزش خدمه هواپیمای CP-140 و ماموریت های گشت ساحلی استفاده می شود.

نمونه بروز رسانی شده (P-7): نمونه بروز رسانی شده با تغییرات گسترده که از سوی لاکهید مارتین پیشنهاد شد ولیکن مورد موافقت نیروی دریایی ایالات متحده قرار نگرفت.

اوریون 21: نمونه بروز رسانی شده با تغییراتی به منظور رقابت با P-8 پوسایدون که شکست خورد.

یک فروند هواپیمای P-3C نیروی دریایی آمریکا در حال پرواز بر فراز ژاپن ، یکم دسامبر 1991

برنامه بروز رسانی

ایالات متحده: در سال 1975 ، یک بسته شامل سامانه ناوبری پیشرفته ، حافظه کامپیوتری و نمایشگر تاکتیکی جدید ارائه و بر روی اوریون های نیروی دریایی آمریکا نصب شد.در سال 1976 ، دومین برنامه بروز رسانی با نصب حسگرهای مادون قرمز و یکپارچه سازی موشک هارپون صورت گرفت.در سال 1984 ، هواپیماهای P-3C نیروی دریایی ایالات متحده تحت سومین برنامه بروز رسانی قرار گرفته و به تجهیزات جدیدی همچون پردازنده آکوستیک AN/UYS-1 ساخت آی بی ام مجهز شدند.در سال 1990 ، چهارمین برنامه بروز رسانی با تاکید بر جنبه افزایش قدرت پردازش سیگنالها اجرا شد ؛ در این برنامه یک رادار مراقبتی چند منظوره رایتون AN/APS-137 بر روی اوریون نصب شد.

استرالیا: نیروی هوایی سلطنتی استرالیا تعداد 18 فروند از هواپیماهای AP-3C خود را به رادار نظارت دریایی  EL/M-2022 ساخت آلتا الکترونیک ، سیستم های تصویر ساز حرارتی و جلونگر فرو سرخ مجهز کرده است.

هلند: نیروی هوایی هلند 8 فروند از هواپیماهای اوریون خود را به مجموعه جنگ الکترونیک جدید ، رادار و حسگرهای آکوستیک ، سیستم های مدیریت اطلاعات و ارتباطات جدید مجهز کرده است.این هواپیماها به نیروی هوایی آلمان فروخته شدند.

برزیل: نیروی هوایی برزیل هواپیماهای اوریون خود را به مجموعه ایویونیک و کاکپیت جدید و یکپارچه مجهز کرده است.

نیوزلند: نیروی هوایی نیوزلند اوریون های خود را به سیستم ارتباطی L-3 و سیستم های مدیریت ماموریت و ناوبری مجهز کرده است.

پاکستان: نیروی دریایی پاکستان تعداد 7 فروند از هواپیماهای P-3C ارتقا یافته نیروی هوایی ایالات متحده را در اختیار گرفته و در حال ارتقای دو فروند از آن ها می باشد.این ارتقاء شامل رادار سار / آیسار ، سیستم پشتیبانی اقدامات الکترونیک و سیستم های ارتباطی / مخابراتی است.اولین هواپیمای بروز رسانی شده در ژانویه 2007 تحویل داده شد.




اوریون از سه نمای مختلف


مشخصات

خدمه: 12 یا 11 نفر

طول: 35.6 متر

طول بال: 30.4 متر

ارتفاع: 11.8 متر

سطح بال: 120.8 متر مربع

وزن خالی: 35 هزار کیلوگرم

وزن بارگذاری شده: 61,400 کیلوگرم

میزان بار قابل حمل: 26,400 کیلوگرم

بیشینه وزن برخاست: 64,400 کیلوگرم

پیشرانه: چهار موتور توربوپراپ آلیسون T56-A-14

قدرت موتور: 4,600 اسب بخار

بیشینه سرعت: 750 کیلومتر بر ساعت

برد: 4,400 کیلومتر

شعاع رزمی: 2,490 کیلومتر

بیشینه ارتفاع پروازی: 34 هزار پا

نرخ پیمایش: 16 متر بر ثانیه